Sáng ngày 18/01/2021 tại Hà Nội, Bộ Y tế tổ chức Hội thảo xây dựng Kế hoạch quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm và các rối loạn sức khỏe tâm thần giai đoạn 2021-2025. GS.TS.Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế dự và phát biểu tại Hội thảo.

Tham dự Hội thảo có, TS.Kidong Park, trưởng đại diện tổ chức WHO tại Việt Nam; đại diện lãnh đạo và chuyên viên các Vụ, Cục, Văn phòng, đơn vị thuộc và trực thuộc Bộ Y tế.

GS.TS.Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu khai mạc tại Hội thảo, GS.TS.Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết: Việt Nam đang phải giải quyết gánh nặng bệnh tật kép. Trong khi các bệnh truyền nhiễm như COVID-19 đang diễn biến rất phức tạp. Gánh nặng của các bệnh không lây nhiễm đang chiếm tới 70% tổng gánh nặng bệnh tật và tử vong toàn quốc và các bệnh này là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong. Ước tính mỗi năm tử vong do bệnh không lây nhiễm chiếm tới 77% tổng số tử vong do mọi nguyên nhân, chủ yếu là do các bệnh tim mạch, ung thư, đái tháo đường và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Đồng thời, số liệu cũng cho thấy trên thế giới đa số những người tử vong do bệnh dịch COVID-19 đều có bệnh nền như tăng huyết áp, bệnh tim mạch, đái tháo đường hoặc các bệnh mạn tính khác.

Bên cạnh những bệnh nêu trên thì nước ta cũng đang phải giải quyết gánh nặng do các rối loạn tâm thần gây ra. Ước tính khoảng 15% dân số Việt Nam (tương đương 14 triệu người) mắc các bệnh về rối loạn tâm thần. Một vấn đề nữa là trong những năm gần đây, sa sút trí tuệ đang gia tăng nhanh, nhất là ở người cao tuổi. Ước tính năm 2015 Việt Nam có khoảng 660.000 người bị sa sút trí tuệ và dự báo con số này sẽ tăng lên thành 1,2 triệu người vào năm 2030.

Tại Việt Nam, theo số liệu điều tra năm 2015: tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới mặc dù đã giảm nhưng vẫn còn cao, chiếm 45%; hiện có tới 77% nam giới uống rượu, bia và gần một nửa uống ở mức nguy hại; hơn một nửa số người trưởng thành ăn thiếu rau/trái cây và người dân ăn muối nhiều gấp hai lần so với mức khuyến nghị của WHO; khoảng 1/3 dân số hiện nay thiếu hoạt động thể lực và tỷ lệ thừa cân béo phì tăng trung bình 1%/năm.

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhận định: nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng quá tải tại các bệnh viện, gây thiệt hại, ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế, xã hội do bệnh phải điều trị suốt đời làm tăng chi phí y tế, giảm năng xuất lao động và sản phẩm xã hội, ảnh hưởng nặng nề tới sức khỏe cộng đồng.

Để giải quyết những thách thức trên, ngày 20/3/2015, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định phê duyệt Chiến lược quốc gia phòng, chống bệnh ung thư, tim mạch, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản và các bệnh không lây nhiễm khác giai đoạn 2015-2025. Chiến lược là khung định hướng quan trọng cho hoạt động phòng, chống bệnh không lây nhiễm ở nước ta theo hướng tiếp cận toàn diện, phối hợp liên ngành, lồng ghép và dựa vào chăm sóc sức khỏe ban đầu, đồng thời tập trung ưu tiên cho hoạt động nâng cao sức khỏe, dự phòng, phát hiện sớm và quản lý điều trị bệnh liên tục và lâu dài.

Triển khai thực hiện Chiến lược, trong giai đoạn 2015-2020 đã có nhiều văn bản, chính sách quan trọng được ban hành. Thủ tướng đã phê duyệt Chương trình mục tiêu Y tế - Dân số giai đoạn 2016-2020 trong đó có các hoạt động phòng, chống bệnh không lây nhiễm và chăm sóc sức khỏe tâm thần. Ngày 02/9/2018, Thủ tướng đã ký Quyết định phê duyệt Chương trình sức khỏe Việt Nam nhằm kết nối và thực hiện đồng bộ các đề án, chương trình về bảo vệ, nâng cao sức khoẻ và tầm vóc người Việt Nam, gắn với phát triển y tế cơ sở, phòng chống các yếu tố nguy cơ và dự phòng bệnh không lây nhiễm.

Thực hiện Nghị quyết số 20 ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 12 về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân trong tình hình mới, Bộ Y tế đã phối hợp xây dựng và tổ chức triển khai đồng bộ các chương trình, đề án từ Trung ương đến cơ sở nhằm đạt được mục tiêu triển khai dự phòng, quản lý điều trị bệnh không lây nhiễm tại các trạm y tế xã, phường trên toàn quốc. 

Bên cạnh những kết quả đạt được, GS.TS.Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế nhận định:  nước ta vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức trong triển khai hoạt động phòng, chống bệnh không lây nhiễm như:

Thứ nhất: còn thiếu sự phối hợp liên ngành vì vậy nhiệm vụ phòng, chống các yếu tố nguy cơ chủ yếu vẫn do ngành Y tế đảm nhận. Còn thiếu nhiều chính sách để thúc đẩy hoạt động thể lực của người dân, khuyến khích tiêu thụ thực phẩm có lợi cho sức khỏe và hạn chế các thực phẩm không có lợi cho sức khỏe.

Thứ hai: nhận thức, thực hành của người dân và cộng đồng xã hội về phòng, chống bệnh không lây nhiễm còn nhiều hạn chế. Ý thức chấp hành pháp luật về phòng, chống tác hại thuốc lá, rượu bia của người dân còn chưa cao. Tỷ lệ người dân có kiến thức đúng về tự theo dõi phát hiện sớm bệnh, chăm sóc, theo dõi và tuân thủ điều trị vẫn còn thấp.

Thứ ba: Hệ thống y tế chưa được định hướng đầy đủ theo tiếp cận phòng chống các bệnh mạn tính. Tuyến y tế cơ sở, đặc biệt là ở đa số các trạm y tế xã, chưa triển khai đầy đủ các dịch vụ dự phòng, phát hiện sớm, quản lý điều trị lâu dài - là yêu cầu đặc biệt quan trọng đối với bệnh không lây nhiễm và rối loạn tâm thần. Đây cũng là lý do chính làm cho số người mắc bệnh được phát hiện và được quản lý điều trị còn ít.

Thứ tư: Nguồn lực tài chính còn rất hạn hẹp, thiếu bền vững trong khi những bệnh này chiếm tới trên 2/3 tổng gánh nặng bệnh tật và tử vong.

Để triển khai thực hiện chiến lược quốc gia trên, Bộ Y tế tiếp tục phối hợp với các Bộ, Ngành xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch phòng, chống bệnh không lây nhiễm và các rối loạn tâm thần cho giai đoạn 2021-2025. Việc xây dựng Kế hoạch giai đoạn tới cần có các yêu cầu như:

1. Phải có các giải pháp đồng bộ nhằm đạt được các chỉ tiêu, mục tiêu mà Chiến lược đã đề ra.

2. Cần đẩy mạnh phối hợp liên ngành trong xây dựng, thực thi các chính sách để kiểm soát yếu tố nguy cơ gây bệnh, tập trung vào tăng cường vận động thể lực, bảo đảm dinh dưỡng hợp lý, đặc biệt là giảm tiêu thụ muối và nước ngọt, phòng chống tác hại của rượu, bia và thuốc lá.

3. Phải tổ chức hiệu quả các hoạt động truyền thông nâng cao sức khỏe đặc biệt là truyền thông, hướng dẫn, hỗ trợ người dân biết tự phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh để đi khám, chữa kịp thời, biết tuân thủ điều trị tại nhà khi mắc bệnh.

4. Cần phát triển, nâng cao năng lực hệ thống, tăng cường y tế cơ sở và quyết liệt chỉ đạo để mở rộng triển khai hoạt động phòng, chống các bệnh không lây nhiễm tại tuyến y tế cơ sở nhằm đạt được mục tiêu tại Nghị quyết số 20 của BCH Trung ương Đảng là đến năm 2025 có 95% số trạm y tế xã, phường thực hiện dự phòng, quản lý điều trị bệnh không lây nhiễm.

Tại Hội thảo, GS.TS.Trần Văn Thuấn, đề nghị Hội thảo tập trung thảo luận và thống nhất khung Kế hoạch quốc gia giai đoạn 2021-2025 cũng như đề xuất các chỉ tiêu, mục tiêu nhằm tổ chức thực hiện thành công Chiến lược quốc gia phòng chống bệnh không lây nhiễm.

TS.Kidong Park, Trưởng đại diện Tổ chức WHO tại Việt Nam phát biểu tại Hội thảo

Tại Hội thảo, TS.Kidong Park, Trưởng đại diện Tổ chức WHO tại Việt Nam cam kết sẽ tiếp tục đồng hành, gắn bó, ủng hộ ngành Y tế trong công tác chăm sóc sức khỏe nói chung và phòng, chống bệnh không lây nhiễm nói riêng góp phần bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân.

Quang cảnh Hội thảo

Các đại biểu đã được nghe và thảo luận một số nội dung như: Báo cáo tiến độ và Kế hoạch phòng, chống bệnh không lây nhiễm và các rối loạn sức khỏe tâm thần giai đoạn 2021-2025; Các khuyến cáo của Tổ chức WHO trong phòng, chống bệnh không lây nhiễm và rối loạn sức khỏe tâm thần; Báo cáo đánh giá kết quả triển khai Chiến lược phòng, chống phòng, chống bệnh không lây nhiễm và các rối loạn sức khỏe tâm thần giai đoạn 2021-2025; Dự thảo khung Kế hoạch, mục tiêu và nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn 2021-2025…./.